Мохэммэдьяр гуманист шагыйрь сочинение татарча

Dating > Мохэммэдьяр гуманист шагыйрь сочинение татарча

Download links: → Мохэммэдьяр гуманист шагыйрь сочинение татарча → Мохэммэдьяр гуманист шагыйрь сочинение татарча

Ләкин Мөхәммәдьяр турындагы бу кыйммәтле хезмәтләр озак вакытлар игътибардан читтә кала килгән. Мохтаҗларга ярдәм кулы сузуны шагыйрь дөньядагы иң зур игелекләрдән саный: Йидер үтмәк кешегә, и никү зат,— Бакый калыр бу җиһанда йахшы ат. Бу -— борынгыдан килгән гадәт, йола, ди ул.

Мәңа сән кылмадың һичбер вафа, Кем кылырсән җаныма җәвер-җәфа. Мохтаҗларга ярдәм кулы сузуны шагыйрь дөньядагы иң зур игелекләрдән саный: Йидер үтмәк кешегә, и никү зат,— Бакый калыр бу җиһанда йахшы ат. Мәңа тикмәс кем гөстахлык кылмага,— Олуглар риштәсигә катылмага. Сафагәрәй берничә тапкыр тәхеттән төшерелә. Бу бабта да шагыйрьнең башка хикәятләрендә үткәрелә торган идея — чын дуслык, туганлык хисе хезмәт кешесенә генә хас дигән фикер — ярылып ята. Шуның өчен Хушнәва үтерелсен яисә сарайны ташлап китсен дип, аның урынына үзен тәкъдим итә һәм өстенлеге белән горурлана. Ә көчлеләр арасында, бигрәк тә хан сарае даирәсендә, күрәсең, Мөхәммәдьярның саны булмаган.

Эчкече гаилә тәсирендә ул юлдан яза. Автор фикеренчә, яхшылык изгелек белән кайтарыла... Заһид үзенең кешелекле булуы белән аерыла.

МӨХӘММӘДЬЯР - Соңгы елларда археография экспедицияләре тарафыннан табылып торган кулъязма җыентыкларда Мөхәммәдьяр шигырьләренең һәм хикәятләренең күчереп йөр-телгәнлекләре ачыла бара. Мәңа һәм сезләр бикин ул йар булсын, Җиһан эчрә ул һәмишә бар булсын.

Максат: Мөхәммәдьяр иҗатын йомгаклау, укучыларда Мөхәммәдьяр иҗаты хакында бөтенлекле караш булдыру, нәтиҗәләр чыгарту; әсәрләргә бәя бирдертү аша укучыларда фикер йөртү, үз фикереңне үтемле итеп җиткерү сәләте үстерү; эчкерсез, чиста күңелле шәхес булуга омтылыш тәрбияләү. Тел — тарих күзгесе. Алым, методлар: укытучы сүзе, әңгәмә, план төзү, өлешчә анализлау. Өй эшен тикшерү 1-2 укучыдан Мөхәммәдьярның биографиясен искә төшертү, сөйләтү III. Актуальләштерү Тест сораулары ярдәмендә белемнәрне тикшереп алу тест эшләтелә. XV йөз урталарына таба Алтын Урда таркала, аның җирлегендә ханлыклар барлыкка килә. Казан ханлыгы чоры әдәбияты төшенчәсе барлыкка килә. Ул якынча XV йөзнең урталарыннан алып XVII йөзгә кадәр әдәбиятны үз эченә ала. Язма истәлекләрнең зур өлеше ханлыклар бетерелү чорында юкка чыгарыла. Истәлекләр: әдәби әсәрләр, гыйльми, дини китаплар, каберташ язмалары һ. Аларга нинди үзенчәлекләр хас? Бу чорда Казтуган, Хәсән Кайгы, Дусмәмбәт, Чалгиз җырау, Мөхәммәт Әмин, Колшәриф, Өмми Камал, Мөхәммәдьяр иҗат итә. Поэма шул чорга хас булганча, Аллага, пәйгамбәрләргә, Гомәр, Гали, Госманга рәхмәт уку белән башланып китә. Әсәр үз эченә төрле хикәятләрне алган; хикәятләре эчтәлекләре ягыннан бер-берсеннән аерылып тора, мөстәкыйль сюжетка ия. Поэма тартмалы композиция белән язылган. Шаһ Һарун исемле патша сараенда Хушнәва исемле бер җырчы хезмәт иткән. Ул җырлаган, кешеләрнең күңелләрен күтәргән. Башка вәзирләр, аннан көнләшеп, гайбәт тараталар. Ләкин Хушнәва җиңеп чыга... Аңа нинди сыйфатлар хас? Хушнәва бары тик яхшы сыйфатларга гына ия: гадел, сабыр, тыйнак. Шуңа күрә ул дүрт вәзирне җиңеп чыга... Коега төшкән Зәргәр, Елан, Маймыл, Капланны Заһид коткара. Һәрберсе рәхмәтен белдерә: Маймыл җимеш белән сыйлый, Каплан патша кызының муеныннан хәситә алып килеп бирә. Зәргәр, Заһидны патшага әләкләп, үтертмәкче була, зинданга утырта. Кеше кайвакыт хайваннан да түбән җанлы була... Автор нинди фикерне алга сөрә? Саран атасы өйдә булмаганда, фәкыйрь кеше теләнеп өйгә керә, кыз икмәк бирә. Фәкыйрь шатлана, рәхмәтләр укый. Әтисе, сизеп, кызының кулын кисә, өйдән куып чыгара. Ләкин үзе шартлап үлә. Кызны бер изге егет очрата, өйләнешәләр... Яхшылык җирдә ятмый; яхшылык эшлә дә, суга сал, балык күрер, балык күрмәсә, халык күрер; бер рәхмәт мең бәладән коткарыр һ. Көчлеләр —— көчсезләргә карата, байлар —— ярлыларга карата мәрхәмәтле булырга тиешләр... Поэма 10 бүлектән тора, 10 темага багышланган: юмартлык, тел әдәбе, гаделлек, рәхим-шәфкать кебек сыйфатлар олылана. Йөкче 2 сум акча эшли, 1 сумын ярлыларга бирә. Балык эченнән асылташ чыга. Автор фикеренчә, яхшылык изгелек белән кайтарыла... Вәзир, хөкемдары белән сөйләшкәндә, читегендәге чаянга түзә, хакимнең сүзен бүлдерми. Моның өчен хөкемдар вәзирне бүләкли. Үзенең сабыр холыклы булуы аркасында, вәзир мал-мөлкәткә ирешә. Бу хикәяттә автор сабыр булуның кирәклеген аңлата. Автор бу шигырь белән ни әйтергә тели? Моны ул үз укучыларына ничек җиткерә? Күңел бакчасына очып кергән кош андагы тигәнәккә, чүпкә шакката. Рәйхан гөлен күрә дә, зарлана, күңел багын чистартырга куша, аннары кешеләрне Коръән, хәдис сүзләрен тотарга өнди. Кайсы гына әсәрен алсаң да, бер фикер уздырыла: кеше һәрвакыт үзенең күңелен чиста, саф, пакь тотарга тиеш. Игелеклелек, юмартлык, намуслылык кебек сыйфатлар кеше белән яши. Үзара мөнәсәбәтләрдә кеше һәрвакыт яхшы яктан гына ачылырга тиеш. Һәрвакыт кешелеклелек —— гуманизм өстен булырга тиеш. Язма эш дәфтәрдә башкарыла. Якынча план түбәндәгечә булырга мөмкин: I. Мөхәммәдьяр —— Казан ханлыгы чоры әдибе. Мөхәммәдьяр иҗатында кешелеклелек мотивлары. Әдип иҗатының бүгенге көнгә аваздашлыгы, әһәмияте. Сездә нинди дә булса теләкләр, фикерләр үзгәрдеме? Мөхәммәдьяр иҗаты буенча 4 сорау төзеп килергә.